Lipowiec (Ustroń)

---

Historia

Historia miejscowości Lipowiec sięga XIV wieku, kiedy to pierwszy raz wspomniano ją w łacińskim dokumencie Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis, spisanym około 1305 roku w czasach biskupa Henryka z Wierzbna. W dokumencie tym wieś została wymieniona w kontekście płacenia dziesięciny na rzecz biskupstwa we Wrocławiu, co sugeruje, że była ona w fazie początkowej, tzw. surowego korzenia.

Wówczas Lipowiec znajdował się pod administracją piastowskiego księstwa cieszyńskiego, które powstało w 1290 roku. Po 1327 roku stał się częścią lenną Królestwa Czech, a od 1526 roku, po objęciu tronu przez Habsburgów, region był aż do 1918 roku częścią Austrii.

W sprawozdaniu z 1335 roku, w którym nuncjusz papieski Galhard z Cahors raportował pobór świętopietrza, wśród parafii archiprezbiteratu w Cieszynie pojawiła się również parafia Lipowcza. Prawdopodobnie pierwszy kościół w tej miejscowości był zbudowany z drewna. Nieco później, w XIV wieku, wieś przestała się rozwijać i zniknęła z rejestrów parafialnych dokumentowanych przez archidiakona opolskiego Mikołaja Wolffa w 1447 roku.

W latach 1573/1577-1594 Lipowiec wchodził w skład skoczowsko-strumieńskiego państwa stanowego wydzielonego z księstwa cieszyńskiego. W 1621 roku wieś, będąca już własnością książąt cieszyńskich, liczyła 16 siedlaków, 8 zagrodników oraz 4 chałupników. Na tym etapie istniały dwa folwarki: książęcy i szlachecki, znany jako Bernadka.

Charakter Lipowca był zasadniczo rolniczy. Mieszkańcy nie zajmowali się hodowlą bydła wałaskiego (owce i kozy) ani nie posiadali szałasów w górach. Ich pieczęć gminna posiada motyw pługa, co wskazuje na aktywność rolniczą. Dodatkowo, mieszkańcy nie mieli prawa do pozyskiwania drewna z lasów w okolicy, co skłoniło ich do wznoszenia murowanych domów, niezwykłych w innych miejscowościach beskidzkich.

Na przełomie XVII i XVIII wieku z przestrzeni pastwisk gminnych utworzono 24 grunty chałupnicze. W 1713 roku nastąpiła parcelacja folwarku Bernadkę, a w kolejnym roku podzielono ziemie księżycowego folwarku między 33 chłopów. Rozwój miejscowości korespondował z powstawaniem ustrońskiej huty, gdzie na terenie Lipowca wydobywano rudę żelaza.

W połowie XVIII wieku do Lipowca przybyli jezuici, którzy w 1749 roku założyli sierociniec dla wychowywania dzieci ewangelików w katolickiej wierze. Sierociniec został przeniesiony do Ustronia w 1753 roku. W 1810 roku, na miejscu drewnianego kościoła z 1690 roku, wybudowano nowy, murowany obiekt z funduszu religijnego.

Z danych austriackiego spisu ludności z 1900 roku wynika, że w 120 budynkach na obszarze 909 hektarów mieszkało 958 osób, co dawało gęstość zaludnienia wynoszącą 105,4 mieszkańców na kilometr kwadratowy. Z tej liczby 836 (87,3%) to katolicy, 120 (12,5%) to ewangelicy, a 2 (0,2%) to wyznawcy judaizmu. Polskojęzycznych było 949 (99,1%), a niemieckojęzycznych 9 (0,9%).

Do 1910 roku liczba budynków wzrosła do 129, a mieszkańców do 961, z czego 960 (99,9%) było polskojęzycznych, 1 niemieckojęzyczna, a 847 (88,1%) to katolicy, 112 (11,7%) to ewangelicy, a 2 (0,2%) to Żydzi.

Po I wojnie światowej tereny, na których leży Lipowiec, stanęły w centrum sporu między Polską a Czechosłowacją. W związku z tym, w 1918 roku miejscowi Polacy utworzyli oddział Milicji Polskiej Śląska Cieszyńskiego przy wsparciu Straży Obywatelskiej, który podlegał 15 kompanii w Ustroniu.

Od lat 60. XX wieku w Lipowcu działa zespół folklorystyczny, założony przez kierownika lokalnej szkoły, Józefa Balcara, który przyczynia się do kultywowania regionalnej tradycji.

Zabytki

W Lipowcu, malowniczo położonym w Ustroniu, można odnaleźć fascynujące zabytki, które świadczą o bogatej historii tej miejscowości.

• Kościół parafialny Podwyższenia Krzyża Świętego, pochodzący z 1810 roku, jest budowlą murowaną, wyróżniającą się brakiem wyraźnych cech stylowych. To jednonawowa świątynia z węższym prezbiterium i czworoboczną wieżą, położoną nad kruchtą w przyziemiu. Została wzniesiona przez majstra murarskiego Józefa Drachnego z Cieszyna. Wnętrze zachwyca barokowym oraz późnobarokowym wyposażeniem,
• Plebania, która znajduje się obok kościoła, została zbudowana w 1793 roku. Jest to parterowy budynek murowany, przykryty łamanym dachem,
• Innym interesującym obiektem jest dawna szkoła usytuowana w pobliżu kościoła. Jej powstanie datuje się na koniec XVIII wieku, a budynek wzniesiono z kamienia, chociaż obecnie przeszedł pewne przekształcenia,
• Warto również zwrócić uwagę na kilka drewnianych chałup, mających konstrukcję zrębową, które pierwotnie mogły pełnić funkcję kurnych. Te XIX-wieczne budowle zwrócone są ścianami szczytowymi w stronę głównej drogi,

Warto dodać, że przez wschodnią część Lipowca biegnie żółto znakowany szlak turystyczny, który prowadzi ze Skoczowa na Równicę. To doskonała okazja dla miłośników pieszych wędrówek, by odkrywać uroki tego regionu.

---

Oceń: Lipowiec (Ustroń)

---