Jan Wantuła, znany również pod pseudonimem Jan Gojański, urodził się 20 września 1877 roku w Ustroniu, gdzie również zmarł 29 lipca 1953 roku. Był to człowiek wielu talentów, który w swoim życiu próbował swoich sił w różnych dziedzinach.
Wantuła był polskim ślusarzem hutniczym, a także sadownikiem, co świadczy o jego umiejętności pracy zarówno w rzemiośle, jak i w ogrodnictwie. Dodatkowo, w swoich zainteresowaniach zajął się literaturą jako pisarz ludowy, co podkreśla jego zamiłowanie do opowieści i kultury lokalnej. Warto również wspomnieć, że był bibliofilem, co w obliczu jego działalności literackiej nabiera szczególnego znaczenia.
Życiorys
Jan Wantuła pochodził z rodziny, która osiedliła się na Śląsku Cieszyńskim przynajmniej od XVII wieku. W ciągu swojego życia był ściśle związany z tą regionem. Urodziny obchodził 20 września 1877 roku w Ustroniu. Edukację zakończył na trzech klasach szkoły ewangelickiej w tym mieście, po czym w wieku 14 lat rozpoczął swoją karierę zawodową w arcyksiążęcej hucie ustrońskiej.
Przez przeszło trzy dekady pracował jako hutnik oraz ślusarz hutniczy, zgłębiając tajniki swojego fachu. Dodatkowo zarządzał czterohektarowym gospodarstwem, które odziedziczył po ojcu. W 1907 roku, w wyniku swojej działalności patriotycznej, został usunięty z huty w Ustroniu. Wkrótce potem podjął nowe wyzwanie, podejmując pracę w hucie w Trzyńcu.
Jan Wantuła był także aktywnym działaczem organizacji społeczno-kulturalnych i niezwykle zaangażowanym propagatorem czytelnictwa. Od 1897 roku był członkiem Czytelni Ludowej w Cieszynie. W okresie swojej działalności, począwszy od 1898 roku, na łamach różnych czasopism opublikował około 350 artykułów. Wśród nich znalazły się publikacje w takich pismach jak: „Głos Ludu Śląskiego”, „Zorza”, „Kurier Lwowski”, „Przyszłość Ludu” oraz „Myśli Niepodległej”.
Wantuła odkrył i szczegółowo opisał postać Jury Gajdzicy z Cisownicy, chłopa z XVIII wieku, który miał swoją własną bibliotekę. Poza tym spisał kroniki Goleszowa oraz Ustronia. Jego osiągnięcia były szeroko znane, a korespondencja z prominentnymi postaciami, takimi jak Władysław Orkan oraz Maria Wysłouchowa, świadczy o jego znaczeniu w ówczesnym środowisku literackim i społecznym.
Wantuła odszedł z życia 29 lipca 1953 roku w Ustroniu, pozostawiając po sobie bogate dziedzictwo literackie i społeczne.
Upamiętnienie
W 1976 roku, na cześć Jana Wantuły, nadano nazwę ulicy w katowickiej dzielnicy Kostuchna. To wyróżnienie jest świadectwem jego znaczenia dla lokalnej społeczności.
Ordery i odznaczenia
Jan Wantuła otrzymał liczne odznaczenia, które podkreślają jego osiągnięcia i zasługi.
- złoty Krzyż Zasługi (po raz II, 22 lipca 1952),
- srebrny Wawrzyn Akademicki (5 listopada 1935).
Publikacje
Poniżej przedstawiamy publikacje autorstwa Jana Wantuły, które naprawdę zasługują na uwagę. Jego twórczość obejmuje różnorodne tematy, związane przede wszystkim z historią i kulturą Śląska.
- Pamiętnik Jury Gaydzicy z Cisownicy, [w:] „Zaranie Śląskie” nr 3/1930,
- Dr Paweł Oszelda, bojownik o wolność ludu 1848, [w:] „Zaranie Śląskie” nr 1/1935,
- Najdawniejszy polski ekslibris chłopski, Warszawa 1935,
- Śląsk ewangelicki w walce z alkoholizmem, Cieszyn 1937,
- Obrazki z huty trzynieckiej, [w:] „Głos Ludu Śląskiego”, 1947,
- Rok 1848 na Śląsku Cieszyńskim, 1954.
Wydane po śmierci pisarza
- Karty z dziejów ludu Śląska Cieszyńskiego (wybór pism), 1954,
- Książki i ludzie, 1956.
Przypisy
- Katarzyna Szkaradnik: „Przyświecały mi pewne ideały...” Autokreacyjne strategie i pułapki we wspomnieniach i korespondencji Jana Wantuły. Autobiografia nr 2 (7), 2016, s. 128.
- a b c d Urszula Wilczek: Jan Wantuła. W: Urszula Rzewiczok (red.): Patronowie katowickich ulic i placów. Wyd. 2. Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2013, s. 361–362. ISBN 978-83-87727-38-3.
- M.P. z 1952 r. nr 70, poz. 1078 „za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
- M.P. z 1935 r. nr 257, poz. 306 „za krzewienie czytelnictwa”.
- Dla wcześniejszego okresu brak ksiąg metrykalnych.
Pozostali ludzie w kategorii "Kultura i sztuka":
Bogusław Heczko | Maria Skalicka | Paweł Steller | Ryszard DemelOceń: Jan Wantuła