Andrzej Wantuła to postać wyjątkowa w historii Polski. Urodził się 26 listopada 1905 roku w Ustroniu, a jego życie zakończyło się 15 czerwca 1976 roku w Warszawie. Był biskupem Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Polsce Ludowej oraz uznawanym specjalistą w dziedzinie teologii, co potwierdzają jego osiągnięcia akademickie.
Wantuła pełnił funkcję profesora zwyczajnego nauk teologicznych, a także prorektora Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie, instytucji, która odegrała ważną rolę w kształceniu kolejnych pokoleń duchownych.
Życiorys
Andrzej Wantuła, będący synem Jana Wantuły oraz Anny ze Szczepańskich, rozpoczął swoją edukację w szkole ludowej w Ustroniu, a następnie kontynuował naukę w polskim gimnazjum w Cieszynie. W dniu 25 października 1936 roku ożenił się z Julią Blasbalg, również pochodzącą z Ustronia.
W latach 1925–1929 Wantuła odbył studia na Wydziale Teologii Ewangelickiej Uniwersytetu Warszawskiego, które kontynuował we Francji, studiując w miejscowościach takich jak Montpellier, Strasburg oraz Paryż. 25 października 1931 roku został ordynowany na księdza Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego, a jego działalność duszpasterska rozpoczęła się jako wikariusz w Wiśle. W 1933 roku objął stanowisko drugiego proboszcza, a w roku następnym, po przejściu księdza Jerzego Mrowca na emeryturę, stał się pierwszym i jedynym proboszczem. W 1937 roku obronił doktorat na Wydziale Teologii Ewangelickiej UW, jego praca naukowa nosiła tytuł „Porządek kościelny Wacława Adama”.
Po wybuchu II wojny światowej Wantuła zadeklarował swoją narodowość śląską (niem. schlonsakisch). Jako proboszcz w Wiśle, odprawiał kazania w języku polskim, nigdy nie godząc się na polecenie gestapo wygłaszania ich w języku niemieckim. W związku z tym, w dniu 11 maja 1940 roku został aresztowany i osadzony w więzieniach w Cieszynie oraz Mysłowicach. Po aresztowaniu trafił do obozu Dachau, a ostatecznie do Mauthausen-Gusen w Austrii. Po jego zwolnieniu, za sprawą podpisania volkslisty, pracował fizycznie w Cieszynie.
Następnie, po przymusowym wcieleniu do Wehrmachtu, został skierowany na front zachodni, gdzie dostał się do niewoli, a później wstąpił w szeregi Armii Polskiej na Zachodzie. Jako kapelan wyznania ewangelickiego, uzyskał awans do stopnia podpułkownika Wojska Polskiego.
Andrzej Wantuła powrócił do Polski w 1948 roku. W latach 1948–1956 pełnił funkcję proboszcza w Wiśle. W 1952 roku podjął pracę na Wydziale Teologii Ewangelickiej UW, po jego likwidacji w 1954 roku, w latach 1954–1956 był prorektorem Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie. Poświęcił wiele lat na nauczanie jako profesor tej uczelni oraz kierownik Katedry Teologii Praktycznej, zdobywając uznanie w środowisku akademickim, co zaowocowało mianowaniem go profesorem zwyczajnym w 1966 roku.
W dniu 2 maja 1959 roku Andrzej Wantuła został wybrany biskupem Kościoła w Polsce. W latach 1963–1970 pełnił także funkcję wiceprezydenta Światowej Federacji Luterańskiej z siedzibą w Genewie, a w Polsce był przez wiele lat wiceprezesem Polskiej Rady Ekumenicznej. W lutym 1975 roku, podczas pierwszej sesji VI Synodu, zrezygnował z urzędu biskupa. Po przejściu w stan spoczynku 6 kwietnia 1975 roku, pozostał aktywny w pracy duszpasterskiej.
Wantuła był także członkiem komisji zajmującej się przekładem Pisma Świętego w Brytyjskim i Zagranicznym Towarzystwie Biblijnym, w której od 1961 roku sprawował funkcję przewodniczącego. Owocem pracy tej komisji jest Biblia warszawska.
Andrzej Wantuła zmarł 15 czerwca 1976 roku w swoim mieszkaniu w Warszawie, a jego ciało spoczęło na cmentarzu ewangelickim „Na Groniczku” w Wiśle w dniu 19 czerwca 1976 roku.
Wybrane publikacje
Andrzej Wantuła, znany ze swojej obfitej twórczości akademickiej, przyczynił się do rozwoju myśli teologicznej oraz edukacji w kościele ewangelickim. W jego dorobku znajduje się wiele istotnych publikacji, które są ważne zarówno dla badaczy, jak i praktyków. Oto niektóre z nich:
- Z przeszłości szkoły ewangelickiej w Wiśle (1933),
- Orkan na Śląsku. Garść wspomnień (1933),
- W sprawie tytulatury duchowieństwa ewangelickiego (1934),
- Ks. Jerzy Trzanowski. Życie i twórczość (1938),
- Zwięzłe wiadomości z historii Kościoła chrześcijańskiego (1939),
- O właściwą orientację nauczania kościelnego, „Rocznik Teologiczny” 1 1959, s. 89-98,
- O kazualnym Zwiastowaniu Słowa Bożego, „Rocznik Teologiczny” 2 1960, s. 79-92,
- Zarys homiletyki materialnej, „Rocznik Teologiczny” 3 1961, s. 167-194,
- Symbolum Nicaeno-Constantinopolitanum, „Rocznik Teologiczny” 4 1962, s. 185-206,
- Apostolicum, „Rocznik Teologiczny” 5 1963, s. 266-310,
- Zarys homiletyki formalnej, „Rocznik Teologiczny” 6 1964, s. 75-104,
- Zwięzłe wiadomości z historii Kościoła, (1964),
- Zarys homiletyki zasadniczej, „Rocznik Teologiczny” 7 1965, s. 257-301,
- Zarys katechetyki zasadniczej, „Rocznik Teologiczny” 8 1966, s. 230-286,
- Zarys katechetyki materialnej, „Rocznik Teologiczny” 1967, s. 105-132,
- Zarys katechetyki formalnej, „Rocznik Teologiczny” 10 1968, s. 69-94,
- O religijnych wartościach Dogmatu Trynitarnego, „Rocznik Teologiczny” 11 1969, s. 179-198,
- Uwagi o Biblii Tysiąclecia, „Rocznik Teologiczny” 11 1969, s. 125-160,
- Zarys katechetyki ewangelickiej (1973),
- Zarys homiletyki ewangelickiej (1974),
- Okruchy ze stołu Pańskiego. Kazania na wszystkie niedziele i święta roku kościelnego (1975), (1976), (2005).
Przypisy
- Grzegorz Bębnik: Od „Górala” do „Gustawa” – zwierzchnicy kościoła ewangelicko-augsburskiego na Górnym Śląsku wobec aparatu bezpieczeństwa w świetle dokumentów z archiwów Instytutu Pamięci Narodowej (szkic problemu). IPN, 01.01.2008 r., s. 51.
- a b c d e f g h Wantuła Andrzej ks., [w:] JanJ. Szturc JanJ., Ewangelicy w Polsce. Słownik biograficzny XVI–XX w., Bielsko-Biała: „Augustana”, 1998 r., s. 311.
Pozostali ludzie w kategorii "Duchowieństwo i religia":
Piotr Gaś | Paulina Hławiczka-Trotman | Herman KotschyOceń: Andrzej Wantuła