Kościół Jakuba Starszego w Ustroniu

---

Historia

W okresie reformacji, mieszkańcy Ustronia podążyli za przykładem księcia cieszyńskiego i przeszli na protestantyzm. W tym czasie przejęli pierwszy katolicki, drewniany kościół, który znajdował się na obecnym miejscu cmentarza. W czasach kontrreformacji, ewangelicy z Ustronia, prześladowani z powodu swoich przekonań, organizowali nabożeństwa w ukrytych miejscach w górach, między innymi na stokach Równicy.

Dopiero po wprowadzeniu patentu tolerancyjnego przez cesarza Józefa II w 1781 roku, udało im się zbudować, w roku 1783, drewnianą szopę, którą przeznaczono na dom modlitwy. Zaledwie dwa lata później, w 1785 roku, obok tej szopy powstał pierwszy drewniany kościółek.

Inicjatywę budowy większej, murowanej świątyni podjął ówczesny proboszcz zboru luterańskiego, ks. Karol Fryderyk Kotschy. Całkowity koszt budowy kościoła wyniósł 8 tysięcy guldenów, kwotę, którą starano się zgromadzić od lokalnych zborowników. Gdy okazało się to niemożliwe, dzięki dobrze rozwiniętym znajomościom ks. Kotschy udało się pozyskać wsparcie również spoza Księstwa Cieszyńskiego.

Wśród ofiarodawców znaleźli się m.in. arcyksiążę Karol Habsburg, Ministerstwo Wyznań i Oświaty w Saksonii, a także Wielki Książę Saksonii-Weimaru-Eisenach oraz król pruski Fryderyk Wilhelm III. Kamień węgielny został położony 25 lipca 1835 roku, a sama budowa kościoła, zaprojektowanego przez lwowskiego architekta Floriana Onderka, zakończyła się w 1838 roku. W tym samym roku, kościół został poświęcony przez ks. seniora Józefa Schimko, proboszcza ewangelickiego z Bielska.

Wieża kościoła została dobudowana w latach 1856–1857, co miało miejsce po zrównaniu w prawach katolików oraz innych wyznań chrześcijańskich w obrębie cesarstwa.

Architektura i wyposażenie

Świątynia wyróżnia się murowaną konstrukcją, do której budowy wykorzystano zarówno kamień, jak i cegłę. Pojedyncze cechy stylistyczne nie są tutaj wyraźnie zaznaczone, co sprawia, że budowla zachwyca swoją różnorodnością. Z zewnątrz kościół ma klasycystyczną fasadę, natomiast wewnątrz można podziwiać trójnawową przestrzeń z dwukondygnacyjnymi, murowanymi emporami (balkonami) umieszczonymi w nawach bocznych oraz półkoliście zamknięte prezbiterium, które znajduje się po stronie wschodniej.

Nawa główna to imponujące pomieszczenie z sklepieniem kolebkowym, które nadaje całemu wnętrzu wyjątkowego charakteru. Dach kościoła, o czterospadowym kształcie, pokryty jest blachą, co dodaje mu nowoczesnego akcentu. Wieża koło świątyni ma murowaną konstrukcję w planie kwadratu i jest zwieńczona strzelistym hełmem w kształcie ostrosłupa, co podkreśla wysoką estetykę budowli.

Wśród elementów wyposażenia kościoła można odnaleźć m.in. rokokową ambonę, która pochodzi z przełomu XVIII i XIX wieku, a także obraz Ostatniej Wieczerzy, datowany na początek XIX wieku, autorstwa J. Stetke. Wśród przedmiotów sakralnych znajdują się również kielichy, cynowe dzbany oraz lichtarze, które pochodzą z dziewiętnastego stulecia.

Na wieży wiszą trzy dzwony wykonane ze stali, które zostały wyprodukowane w Bochumer Verein w Niemczech. Noszą one piękne imiona: Wiara, Nadzieja i Miłość i mają odpowiednio wagę: 468 kg, 875 kg oraz 1309 kg, co czyni je doskonałym symbolem pierwotnych wartości kościelnych.

Muzeum im. ks. Piotra Wowry

W roku 2021 w jednym z pomieszczeń budynku kościoła powstało Muzeum im. ks. Piotra Wowry, które ma na celu zachowanie oraz prezentację cennych zgromadzeń historycznych.

Muzeum to gromadzi eksponaty dotyczące historii Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Ustroniu, jak i samego kościoła, a także związanych z nimi dawnych instytucji, takich jak szkoły, sierociniec, wydawnictwo czy nawet bank. Warto zwrócić uwagę na bogatą kolekcję, w skład której wchodzą m.in. liturgiczne naczynia, zarówno drewniane, jak i srebrne świeczniki, mosiężne puszki na datki i inne interesujące obiekty.

W gablotach muzeum możemy zobaczyć zbiory dokumentów, które odzwierciedlają działalność parafii oraz różnorodne egzemplarze Biblii, kancjonałów i postylli. Do najstarszych skarbów należą przykłady postylli w języku czeskim z 1553 roku oraz Biblia z 1692 roku.

Jednakże najcenniejszym eksponatem w tej instytucji jest obraz nieznanego autora z XVIII wieku, zatytułowany „Ostatnia Wieczerza”, który przyciąga uwagę z racji swojej historycznej i artystycznej wartości.

Otoczenie kościoła

W pobliżu kościoła znajdowała się dawna szkoła ewangelicka, która charakteryzowała się siedmioosiową fasadą. Została ona wzniesiona w 1835 roku, a jej budowa zastąpiła wcześniejszą, drewnianą szkołę z 1787 roku. W 1870 roku postanowiono podnieść budynek o jedną kondygnację, co przyczyniło się do poprawy jego funkcjonalności.

Na początku XIX wieku zrealizowano projekt budowy plebanii, która została wykonana z cegły oraz kamienia, a jej konstrukcja posiadała piętro. Plebania została przykryta polskim dachem łamanym, co stanowiło typowy element architektury tego okresu. W 1858 roku zorganizowano w bliskim sąsiedztwie kościoła własny cmentarz dla zboru ewangelickiego. Przedtem wszyscy zmarli, niezależnie od wyznania, byli chowani na cmentarzu katolickim.

---

Oceń: Kościół Jakuba Starszego w Ustroniu

---